BEGÜM PARILTI ALKIŞ
Bir müddettir kıymet kaybeden kripto para piyasaları için Kasım ayı yaprak dökümü tesiri yarattı. Ay başında Binance ile FTX ortasında tırmanan gerginlik şimdi ikinci haftada FTX CEO’su Sam Bankman-Fried’in istifası ve şirketin iflas süreçlerini başlatmasıyla apayrı bir boyuta taşındı.
Piyasalarda mümkün domino tesirini görmek de uzun sürmedi. Daha evvel kripto paralardaki paha kaybıyla likitide sıkışıklığı yaşayan BlockFi, Temmuz ayında FTX ile 400 milyon dolarlık kredi muahedesi yaparak bu durumdan kurtulmuştu. Lakin BlockFi tarafının da iflas başvurusu etabında bulunduğu belirtiliyor.
Belirsizlikler sürerken, bir açıklama da en eski kripto kredi platformlarından olan Genesis’ten geldi. Genesis, FTX’in iflasının akabinde para çekme taleplerinin mevcut likiditeyi aştığını, borç verme ve yeni kredi oluşturma süreçlerini askıya alacağını açıkladı.
Piyasaların içinden geçtiği kriz sert tenkitleri de beraberinde getirdi. Kriz kahini olarak bilinen ekonomist Nouriel Roubini, kripto para ünitesini ve kimi büyük oyuncularını “tamamen yozlaşmış bir ekosistem” olarak tanımladı.
Fed Lider Yardımcısı Lael Brainard ise kripto para piyasasının finansal istikrar riskleri oluşturacak kadar büyümeden sağlam bir düzenlemeye muhtaçlığı olduğunu söz etti.
Güven oluşana kadar kriz sürebilir
Gelişmeleri pahalandıran Kadir Has Üniversitesi Öğretim Vazifelisi İsmail Hakkı Polat, kripto para piyasalarının uzun soluklu bir karmaşa periyoduna girdiğini ve itimat ortamının oluşana kadar bunun sürebileceğini söylüyor.
Polat, bu husustaki tedirginliğin yeni yatırımcı ve teşebbüsleri çekme konusunda olumsuz tesir yaratacağını belirtiyor.
Polat ayrıyeten ekosistemde kripto para okuryazarlığının düşüklüğüne ve düzeneklerin gereğince şuurlu kullanılmadığına da vurgu yapıyor: “Okuryazarlığı eksik kitle için kripto varlık alım-satım platformlarının acil bir düzenleme noktasına gitmesi gerekiyor.”
Yatırımcıları bıraktığı riskler açısından piyasadaki inanç ortamının tekrar sağlanması ise değerli. Polat, inanç sorununun aşılması için “rezerv kanıtına” ve yatırımcıların insiyatifinde olan alım-satım platformları tarafından müdahale edilmeksizin saklanan “yeni nesil cüzdanlara” gereksinim olduğunu söylüyor.
İlgili haberler
- Kripto piyasasında artık de Genesis endişesi
- Kriptoda iflas dalgası büyüyor
- Milyarderken tabana vuran kriptocudan tuhaf paylaşımlar
- Binance’ten sektörel kurtarma fonu hamlesi
Peki, kartopu tesiriyle büyüyen tasa ve kriz ortamı ne anlatıyor?
Bahçeşehir Üniversitesi Blockchainist Merkezi Yöneticisi Dr. Bora Erdamar, bu noktada “yükümlülükler ile varlıklar arasındaki dengesizliğe” dikkat çekiyor. “Bir anda fark edildi ki FTX’in varlıkları 900 milyon dolar, yükümlülükleri 9 milyar dolar” diyen Erdamar, sorunun temelinde riskin yönetilememesinin ve bilanço tutulamamasının yer aldığını söylüyor.
Yaşanan domino tesirine ait değerlendirmede bulunan Erdamar, “Zaten riskli varlık sınıfında olan kripto paraların hizmet sağlayıcılarının da finansal açıdan sağlam olmadığının görülmesi, konunun FTX’e özgü bir durum olup olmadığını, başka alım-satım platformları da var mı? sorularını akla getirdi” diyor.
Ekosistemde monopolleşme tehdidi derinleşiyor
Kripto ekosistemindeki sıkıntıların kaynağını yeniden merkezi yapılarda gördüğünü söyleyen Erdamar yaşanan krizle Binance’in pazardaki tesirinin arttığına ve biraz daha monopol bir yapı haline geldiğine dikkat çekiyor: “Ekosistemde monopoller görmeye başladık, daha da görebiliriz.”
Sektörde yaşanan fiyat hareketliliğine de değinen Erdamar, “Kripto varlıklarla, kripto varlık üzerine hizmet sağlayan platformları ayırmak lazım. Daha önce yaşanan sıkıntılarda işin yüzde 90’ında konu kripto varlıklarda değil, kripto varlıklarla yatırımcılar arasındaki aracılarda yaşandı. Dolayısıyla regülasyonların kapsamı da bu aracılar olmalı” açıklamasında bulunuyor.
Ortaya çıkış ideolojisinden uzaklaşıyor
Kripto para piyasalarını, yatırımcıları maruz bıraktığı riskler açısından klasik finans ile kıymetlendiren Mindstone Blockchain Labs CEO’su Tansel Kaya, “Gitgide geleneksel finans ile içiçe geçiyor. Sürekli bir düzenlenme ile birlikte kripto varlıkları daha fazla bankacılık sisteminin içerisine girdiğini görüyoruz. Kripto varlıklar ortaya çıkış felsefesinden uzaklaşıyor” diyor.
Binance CEO’su CZ: Haydi tekrar inşa edelim
Piyasalarda yaşanan olumsuz gelişmelerin akabinde “sektörel kurtarma hamlesi” ise gecikmedi. Binance’in CEO’su Changpeng Zhao, Twitter’dan yaptığı paylaşımında, likidite sorunu yaşayan güçlü projelere yardım için bir fon oluşturduğunu açıkladı ve “Kripto bir yere gitmiyor. Biz hâlâ buradayız. Haydi tekrar inşa edelim” tabirlerini kullandı. Kripto paranın meselelerini daha evvel de kendi çözmüş bir ekosistem olduğunu belirten Erdamar, Binance CEO’sunun bu atağını “çok yapıcı bir çaba” olarak tanımlıyor.
Piyasalarda bir mühlet daha yaşanan gelişmelerin yankılarının sürmesi beklenirken, piyasaya ilgi duyanlar için “şimdi ne olacak?” sorusu akıllara daha sık gelecek üzere gözüküyor.
